Florence als Leliestad

In Nederland noemen we de stad die in het Italiaans Firenze heet Florence. Een gewoonte die de Vlamingen niet hebben overgenomen; ook zij spreken van Firenze. Vanwaar deze tweedeling in naam?

Zoals in het eerste blokje geschiedenis op deze pagina al is vermeld, wilden de Romeinen een nederzetting stichten langs de Via Cassia, die van Rome naar Bologna liep. De plek waar nu Florence ligt, was vooral dankzij de aanwezigheid van de Arno een heel vruchtbaar gebied – uitermate geschikt dus voor een nederzetting. De eerste inwoners gaven hun stad de naam Colonia Florentia, ‘zij die bloeit’. De naam was waarschijnlijk een verwijzing naar de bloemenweiden in het dal van de Arno, waar vooral veel lelies groeiden. 

Ook nu nog is de lelie onlosmakelijk met de stad verbonden, zo getuige bijvoorbeeld het grote aantal wapenschilden met lelies in het centrum van Florence. Waarschijnlijk hebben noordelijke handelaren die de stad aandeden deze naam verbasterd tot Florence. In de eeuwen erna, toen het Latijn steeds meer vervangen werd door het ‘Italiaanse’ dialect, noemden de Florentijnen hun stad Fiorenza. Van dit Fiorenza is het Italiaanse Firenze afgeleid, maar in het noorden van Europa bleef de naam Florence in gebruik. Behalve in Vlaanderen dus, waar ze zich achter de Florentijnen hebben geschaard.

Volgens de Florentijnse goudsmid Benvenuto Cellini houdt de naam van de stad echter helemaal geen verband met de bloeiende bloemen in de Arno-vallei. Een veldheer in het leger van Julius Caesar, Florinus da Cellino geheten, zou de stad hebben gesticht en haar daarom ook zijn naam hebben gegeven. Ook wordt wel gedacht dat de stad Florentia werd genoemd omdat ze werd gesticht tijdens de Bloemenfeesten, de ludi florali, die in de vroege keizertijd werden gehouden van 28 april tot 3 mei. Weer anderen beweren dat de naam is afgeleid van fluentia (‘stroom’ in het Latijn) – vanwege de Arno die dwars door de stad stroomt – of van Flora, de godin van de vruchtbaarheid.

De mooiste lelies van Florence / Firenze vind je trouwens op en in het Palazzo Vecchio. De eerste lelie maakt deel uit van de windvaan, helemaal in de top van de klokkentoren, die ook wel de Torre della Vacca (Toren van de Koe) wordt genoemd, omdat het geluid van de klok volgens de inwoners van Florence in 1353, ‘aan het geloei van koeien deed denken’. Samen met de leeuw, het andere symbool van de stad, waakt de lelie over het Piazza della Signoria.

Wie goed kijkt, ziet dat in de bogen onder de ietwat overhangende galerij vier verschillende soorten wapenschilden met lelies zijn afgebeeld. De rode lelie op een witte achtergrond is het huidige wapen van de stad; de witte lelie op een rode achtergrond is het vroege wapenschild van Florence, dat gebruikt werd in de periode dat de Ghibellijnen het in de stad voor het zeggen hadden. Al snel nadat de Welfen de macht over hadden genomen, werden de kleuren van het stadswapen omgekeerd, zodat duidelijk werd dat alles in de stad heel anders zou worden.

In de Divina Commedia beschrijft Dante de vooravond van dit gebeuren als volgt: ‘De lelie aan de vlaggenmast was nog niet omgekeerd en nog niet door verdeeldheid rood gemaakt…’ De tien gouden lelies op een blauwe achtergrond vormen het wapen van Karel van Anjou, die zorgde voor de vrede tussen de Ghibellijnen en de Welfen. Het wapenschild met gouden en zwarte strepen en vijf gouden lelies op een blauwe achtergrond is het wapenteken van zijn zoon, Robert van Anjou.

Binnen de muren van het palazzo is een hele zaal gewijd aan de lelie, de Sala dei Gigli (Zaal van de Lelies). In deze zaal ontvingen De’ Medici hun gasten als ze iets te vieren hadden. Niet gek dus dat alles uit de kast werd gehaald om indruk te maken – en om het wapen van de stad in het geheugen van de gasten te prenten. 

Reageer op dit artikel

Mail de redactie

Deel dit artikel!