Santa Croce
De Santa Croce wordt door de inwoners van Florence wel eens gekscherend hun eigen Florentijnse ‘Pantheon’ genoemd, aangezien zoveel illustere stadsgenoten in deze kerk hun laatste rustplaats hebben gevonden of met een gedenkteken vereerd worden. Het ene grafmonument is nog indrukwekkender dan het andere. De naam van de kerk, Santa Croce (Heilig Kruis) verwijst echter niet naar al die grootheden, maar naar een stuk hout van het Heilige Kruis dat in de sacristie wordt bewaard.
Beroemd begraven
De Santa Croce is echter vooral bekend omdat de kerk de graven van verschillende grote Italianen herbergt. Galileo Galilei, Lorenzo Ghiberti, Niccolò Machiavelli, Leon Battista Alberti, Giorgio Vasari, Gioacchino Rossini en Michelangelo zijn misschien wel de beroemdste Florentijnen die hier begraven liggen.
Vasari liet op het grafmonument van Michelangelo de drie disciplines waarin Michelangelo zo uitblonk om zijn dood treuren. De schilderkunst, de architectuur en de beeldhouwkunst plengen, in de vorm van vrouwen, hun tranen bij het verlies van zo’n groot kunstenaar.
Vrijheidsbeeld
Op het graf van toneelschrijver Giovanni Batista Niccolini zie je de Florentijnse versie van het Vrijheidsbeeld: een vrouw in een lang, geplooid gewaad met een stralenkroon, met haar voeten op een gebroken ketting en haar rechterarm hemelwaarts reikend met een stukje van de gebroken ketting in de hand.
Het beeld, dat de naam Libertà della Poesia kreeg, ‘Vrijheid van de Dichtkunst’, is gemaakt door Pio Fedi. Fedi begon in 1870 met het beeld – toevallig net het jaar waarin Frédéric Auguste Bartholdi, de ontwerper van het Amerikaanse Statue of Liberty, in Italië was. Wie heeft wie geïnspireerd..?
Galileo Galilei
Galileo Galilei stierf op 8 januari 1642. Zijn wens was begraven te worden in de Santa Croce-kerk, en dan uiteraard in het familiegraf van de Galilei’s dat zich aan de linkerzijde van het enorme schip bevond. De groothertog van Toscane, Ferdinand II, wilde graag tegemoet komen aan deze laatste wens en Galileo een mooie uitvaart bezorgen. Hij werd echter teruggefloten door paus Urbanus VIII. Die liet vanuit Rome weten dat een luisterrijke begrafenis en een grafmonument in het schip van de Santa Croce veel te veel eer waren voor iemand die tijdens zijn leven zo sterk tegen de leer van de kerk was ingegaan. Dat zou een belediging zijn voor het pauselijk gezag.
Galileo werd uiteindelijk wel in de Santa Croce begraven, maar dan in een klein kamertje naast de achteraf gelegen Cappella dei Novizi. Bijna honderd jaar later, in 1737, werd hij echt in ere hersteld en kreeg hij alsnog een praalgraf in de basiliek. Er werd een indrukwekkende plechtigheid georganiseerd waarbij zijn stoffelijke resten opnieuw werden begraven.
Galileo rust nu in een schitterend praalgraf, tussen het eerste en het tweede altaar aan de linkermuur. Het ontwerp van het gehele grafmonument is van Giulio Foggini, maar deze kunstenaar ontwierp niet de beelden die op het graf te zien zijn. De buste van Galileo is van Giovanni Battista Foggini. Het beeld links, dat de astronomie voorstelt, is van de hand van Vincenzo Foggini, terwijl het beeld rechts, symbool voor de meetkunde, van Girolamo Ticciati is. In hetzelfde graf liggen nog twee andere personen begraven; Vincenzo Viviani, een leerling van de natuurkundige, en een jonge vrouw, waarschijnlijk Galileo’s lievelingsdochter Virginia
Dante
Voor Dante is er in de kerk alleen een gedenkteken opgericht - hij is in ballingschap gestorven en in Ravenna begraven. Een enorm wit beeld van Dante houdt de wacht buiten de kerk, op de trappen voor de Santa Croce. Tot de grote overstroming in november 1966, waarbij het water ver Florence in stroomde, stond Dante midden op het plein. In 1968 kwam Dantes standbeeld, na een grondige schoonmaak van het plein en de omliggende omgeving, weer terug, maar nu op de hoek van de trappen links voor de kerk.
Kruisbeelden
De Santa Croce herbergt niet alleen een stuk hout van het Heilige Kruis, maar ook twee schitterende kruisbeelden. Het ene crucifix dateert uit de dertiende eeuw en wordt toegeschreven aan Cimabue. Helaas is het tijdens de overstroming van 1966 zwaar beschadigd geraakt.
In de Bardikapel hangt een kruisbeeld dat is gemaakt door Donatello. Het verhaal gaat dat Brunelleschi (die van de koepel van de Duomo) het werk van Donatello op een boer vond lijken. Hij zou het zelf veel beter kunnen, wat hij probeerde te bewijzen met een zelfde kruisbeeld voor de Santa Maria Novella, aan de andere kant van de stad.
Fraaie fresco's
De Santa Croce heeft ook een aantal schitterende fresco's die de moeite van het bekijken meer dan waard zijn, zoals de schilderingen van Giotto over het leven van Sint Franciscus en het fresco van Gaddi in de Baroncelli-kapel. Dit laatste fresco, een engel met slapende herders, is voor zover bekend het eerste fresco dat de kleuren van de avond draagt.
De twee kapellen rechts van het koor, de Bardi- en de Peruzzikapel, zijn beschilderd met schitterende fresco’s van de hand van Giotto – de mooiste schilderingen die hij in Florence naliet. De fresco’s in de Cappella Maggiore zijn onlangs grondig gerestaureerd. De schilderingen van Agnolo Gaddi, die vertellen over de legende van het Ware Kruis, bieden schitterende oorlogsscènes, wonderen, processies en vooral veel prachtig geklede figuren, in de mooiste gewaden, soms zelfs met goudbrokaat als versiering.
Pazzikapel
In de kloostergang die bij de Santa Croce hoort ligt een van de mooiste kapellen van de stad, de Capella Pazzi. De kapel is ontworpen door Brunelleschi, de architect die ook verantwoordelijk is voor de koepel van de Duomo. De schitterende medaillons van terracotta, met de twaalf apostelen, zijn van de hand van Luca della Robbia. Lees meer over deze prachtige kapel in dit artikel.